Kultywator

Narzędzia rolnicze

Kultywator, drapacz to narzędzie uprawowe do spulchniania roli do głębokości 5–40 cm bez jej odwracania oraz do niszczenia chwastów.

Kultywator jest narzędziem przyczepianym lub zawieszanym, składającym się z ramy, przymocowanych do niej zębów, kół podporowych wykorzystywanych do regulacji głębokości roboczej, układu regulującego głębokość oraz zaczepu lub stojaka zawieszenia. Zespołem roboczym kultywatora są zęby sprężynowe, półsprężynowe lub sztywne zakończone redliczkami, gęsiostopkami lub nożami. Zabiegi wykonywane kultywatorem noszą nazwę kultywatorowania.

Pług

Narzędzia rolnicze

Pług to narzędzie uprawowe do wykonywania orki.

Pług składa się z jednego lub kilku korpusów płużnych. Każdy korpus płużny posiada lemiesz, który odcina pas roli (skibę) od calizny, odkładnicę odwracającą i wrzucającą odciętą skibę w bruzdę wykonaną przez poprzedni korpus płużny.

W zależności od przeznaczenia głębokość orki może wahać się od około 5 cm (podorywka) do około 30 cm (orka przedzimowa). Zależnie od rodzaju orki wyróżnia się pługi podorywkowe i do orki głębokiej.

Pierwsze stosowane pługi jednoskibowe były ciągnięte przez zwierzęta pociągowe – woły lub konie. Pług taki mógł być z przodu prowadzony na dwukołowym wózku zwanym koleśnicą lub z nią zintegrowany pług koleśny. Pług pozbawiony koleśnicy nazywano bezkoleśnym. Pługi wieloskibowe konne były zawsze zintegrowane z koleśnicami.

Szczególne rodzaje pługów rolniczych.
pług bezkoleśny – prosty pług o małej wydajności. Korpus płużny łączy się z wygiętą grządzielą zakończonym regulatorem głębokości orki i szerokości skiby. Zmianę głębokości i szerokości skiby uzyskuje się przez zmianę położenia haka pociągowego. Do utrzymania równowagi pługa służą czepigi, za które oracz trzyma pług.
pług brabancki – pług obracalny składający się z dwóch oddzielnych korpusów ustawionych do siebie pod kątem 90° lub 180°
pług koleśny – składa się z pługa właściwego i koleśnicy. Koniec prostego grządziela opiera się w nim na poprzeczce pionowego kabłąka koleśnicy. Żądaną głębokość orki ustawia się przez zmianę wysokości poprzeczki.
pług leśny – pług dwuodkładnicowy przystosowany do pracy na zrębach nie karczowanych, glebach porośniętych korzeniami i zadarnionych
pług talerzowy – pług, który zamiast korpusów ma talerze.
pług łąkowy – pług przystosowany do orki łąk, podcięta skiba jest odwracana darnią w dół. Lemiesz i odkładnica są wydłużone.
pług podorywkowy – pług wieloskibowy o małych korpusach przystosowanych do płytkiej orki.
pług ramowy – pług konny lub ciągnikowy, jedno- lub wieloskibowy, w którym korpusy są mocowane do ramy. Był kolejnym rozwinięciem konstrukcji, po pługu z koleśnicą i częściowo zintegrowanym z koleśnicą. Niemal wszystkie współczesne pługi są pługami ramowymi.

Grabie

Narzędzia rolnicze

Grabie to narzędzie ręczne, stosowane w rolnictwie i ogrodnictwie, występujące w kilku różnych odmianach i wykonaniach:

Grabie drewniane, stosowane w rolnictwie do prac żniwnych oraz łąkowych. Wykonane z drewnianej beleczki o przekroju kwadratowym. W wywiercone otwory wciśnięte są zęby wykonane w postaci wydłużonych ściętych stożków średnicy 8–10 mm i długości zależnej od przeznaczenia, wykonanych z twardego drewna drzew liściastych np. grab lub buk. Do prac łąkowych długość zębów wynosiła 70–80 mm, do prac żniwnych 100–120 mm. Beleczka z zębami osadzona jest na stylisku, wykonanym z cienkiego, okorowanego pnia młodego drzewka. Zęby są przystosowane do stosunkowo łatwej wymiany w warunkach polowych. Istnieją konstrukcje wykonane z tworzyw sztucznych, lecz nie upowszechniły się.

Grabie metalowe, stosowane w ogrodnictwie do rozdrabniania gleby, wykonywane są w postaci wykroju z grubej blachy stalowej. Jest to listwa z jednej strony tej listwy wycięte są zęby. Na środku listwy zamocowana jest stożkowa tulejka, służąca do mocowania drewnianego styliska.

Miotło-grabie, stosowane w ogrodnictwie do grabienia liści. Wykonane ze sprężystych, stalowych prętów o średnicy 4 mm i długości ok. 500 mm, zamocowanych z jednej strony na metalowym stylisku, z drugiej rozchylone tworzą wachlarz długich sprężystych zębów. Spotyka się wykonania z regulacją odstępów między zębami oraz wykonania uproszczone, gdzie zamiast prętów do wykonania zębów, zastosowano cienkie sprężyste płaskowniki.

Kosa

Narzędzia rolnicze

Kosa to narzędzie rolnicze służące do ścinania zbóż lub traw, które składa się z wygiętego ostrza zamocowanego na drzewcu.

Kosa jest narzędziem składającym się z długiego wygiętego noża (kosy), zwanego też klingą, zamocowanego na długim drzewcu. Ostrze noża znajduje się po wewnętrznej stronie wygięcia – forma taka ułatwia ścinanie i zagarnianie roślin np.: trawy, zielonek lub zbóż. Drzewiec kosy – zwany kosiskiem – jest zaopatrzony w jeden lub dwa krótkie uchwyty, zamocowane prostopadle do niego. Dodatkowo kosy żniwne zaopatrywane były w elementy zgarniające skoszone zboże takie jak: pałąk (czasem częściowo pokryty płótnem), tzw. grabki.

Obecna forma kosy jest rezultatem ewolucji sierpa, wcześniejszego narzędzia rolniczego o podobnej funkcji (różnice polegają na odmiennej długości drzewca oraz znacznie mniejszym wygięciu krzywizny noża i osadzeniu go prawie prostopadle do drzewca; poza tym sierp jest narzędziem obsługiwanym jednorącz, natomiast kosa – oburącz). Wynalezienie kosy przypisuje się Rzymianom.

Do ostrzenia kos używane są osełki ścierne dawniej wykonywane z piaskowca. Osełki z piaskowca wymagały zwilżania, dlatego kosiarz miał przypiętą do paska tzw. kuskę (pochwę) z wodą, w której w trakcie koszenia nosił osełkę. Początkowo do zwilżania kamienia stosowano oliwę, którą zarzucono na rzecz wody nadającej piaskowcowi cechy pilnika.

Sierp

Narzędzia rolnicze

Sierp to najstarsze z ręcznych narzędzi rolniczych, które człowiek wymyślił specjalnie do prac żniwnych. Zbudowane jest z ostrza o mocno zakrzywionym kształcie, będącym fragmentem obwodu koła lub elipsy i drewnianej rękojeści. Część tnąca znajduje się na stronie wewnętrznej łuku. W późniejszych odmianach półkoliste ostrze posiadało drobne ząbki (od 8 do 20 na centymetr) nacinane na dolnej stronie. Górna strona zeszlifowana pod kątem ok. 30° tworzyła uzębione ostrze. W tej formie był używany do połowy lat 50, XX wieku w południowo-wschodniej i wschodniej Polsce.

Współczesny sierp wykonany jest z długiego, wąskiego metalowego ostrza osadzonego w prostym drewnianym uchwycie. Jego kształt jest na całej Ziemi podobny.

Sierp jest jeszcze stosowany przy ręcznych zbiorach roślin stojących w wodzie. Na suchej ziemi narzędzie to wyparte zostało przez kosę, a przydatne jest jeszcze przy docinaniu roślin w miejscach trudno dostępnych, np. w miejscach mocno pofałdowanych, lub przy przeszkodach (ściana chaty, płot, pień drzewa itp.) Sierp do dziś jest stosowany również przy pozyskiwaniu doraźnych, niewielkich porcji zboża lub trawy, dla nakarmienia zwierząt gospodarskich.

Motyka

Narzędzia rolnicze

Motyka – haczka, kopaczka, gracka to narzędzie ręczne służące do spulchniania gleby, kopczykowania roślin, zwalczania chwastów; wykorzystywana głównie w ogrodnictwie i rolnictwie.

Motyka zbudowana jest z ostrza, najczęściej stalowego, osadzonego na drewnianym trzonku prawie prostopadle do trzonka. Ostrze to może mieć różny kształt i wielkość.

Jest to jedno z najstarszych narzędzi – motyka z kamiennym ostrzem znana była już w neolicie.

Łopata

Narzędzia rolnicze

Łopata to narzędzie służące do nabierania i przenoszenia głównie materiałów sypkich, takich jak węgiel, gruz, śnieg, piasek, ziemia, a także sypkich produktów spożywczych np. mąki, zboża. Najczęściej jest to ręczne narzędzie składające się ze styliska i zamocowanej na nim szerokiej, płaskiej lub odpowiednio zakrzywionej części roboczej, nazywanej łyżką, czerpakiem lub sztychem. Część roboczą wykonuje się, w zależności od przeznaczenia, z twardej stalowej blachy, tworzyw sztucznych, aluminium, często z wygiętymi krawędziami, zapobiegającymi zsuwaniu się zawartości i wzmacniającymi łyżkę.

Termin łopata odnosi się także do części roboczej dużych maszyn budowlanych, takich jak koparka lub spychacz, które służą podobnym celom jak łopata ręczna. Łopatą (piekarską) nazywa się też narzędzie służące do wkładania chleba (lub pizzy itp.) do pieca.

Wielkość czerpaka jest uzależniona głównie od jednostkowej wagi przenoszonego materiału i skorelowana z możliwościami robotnika (maszyny).

Cep

Narzędzia rolnicze

Cep to narzędzie rolnicze służące do ręcznego młócenia zboża, czyli oddzielania ziarna od kłosów.

Cep zbudowany jest z dwóch kijów: dzierżaka (dłuższego) i bijaka (krótszego, zwykle dębowego). Ich cieńsze końce połączone są rzemieniem – zwanym gązwą lub gackiem, a na Zamojszczyźnie kapicą – lub metalowym przegubem, nazywanym ósemką.

Młócono, trzymając cep za dzierżak i uderzając bijakiem w rozłożone na klepisku (lub innym twardym płaskim podłożu) zboże. Młócący musiał tak uderzać cepem, aby za każdym razem bijak uderzał całą swoją długością w warstwę zboża na klepisku (w przeciwnym wypadku pojawiały się znaczne siły reakcji na dzierżak oraz mogło nastąpić zgniatanie ziaren). Zaletą cepa była możliwość uzyskania ziarna i prostej słomy, koniecznej do krycia dachów strzechą.

W czasach współczesnych młócenie cepem zostało wyparte przez omłot mechaniczny w młocarniach. Jeden z typów młocarni zwany jest cepówką, gdzie elementem bębna młócącego jest metalowa listwa zwana cepem. Bęben młócący ma zwykle od 6 do 10 cepów.