Nawozy

Rolnictwo

Nawozy to środki używane w uprawie roślin (nawożenie) celem zwiększenia wysokości i jakości plonowania dzięki wzbogaceniu gleby w składniki pokarmowe niezbędne dla roślin i polepszeniu jej właściwości fizycznych, fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych, pochodzenia mineralnego lub organicznego. Nawozami są również produkty przeznaczone do zwiększania żyzności stawów rybnych.

W zależności od nawozu, zawarte w nim składniki pokarmowe mogą być w formie bezpośrednio przyswajalnej przez rośliny lub też dopiero po przemianach zachodzących w glebie, przez co działanie nawozów może trwać w ciągu jednego roku nawożenia lub nawet 3-5 następnych lat. Czasem składniki pokarmowe w wyniku przemian glebowych przechodzą w formę trudniej przyswajalną lub całkowicie nieprzyswajalną dla roślin.

Rodzaje i grupy nawozów

Nawozy mineralne, wysokoprocentowe, zawierają proste, bezpośrednio przyswajalne dla roślin lub po niewielkich tylko przemianach w glebie związki chemiczne; surowcami do produkcji są kopaliny, rudy, odpady przemysłu hutniczego, także odpady pochodzenia zwierzęcego; niektóre poprawiają strukturę gleby, zmieniają jej odczyn, usuwają toksyczne substancje; wyróżnia się nawozy:
azotowe, najważniejsze z nawozów mineralnych, dzielą się na:
saletrzane
amonowe
saletrzano-amonowe
amidowe
roztwory azotowe
azotowe o spowolnionym działaniu
fosforowe
potasowe
magnezowe
siarkowe
mikroelementowe
wieloskładnikowe, nabierające coraz większego znaczenia w dobie intensyfikacji rolnictwa, produkuje się ich coraz więcej (np. amofos, nawozy NPK: nitrofoska, polifoska, azofoska itp.); wyróżnia się tu nawozy mieszane i kompleksowe;
Nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe:
tlenkowe
węglanowe
Nawozy naturalne:
obornik
gnojówka
gnojowica
pomiot ptasi
guano
Nawozy organiczne:
kompost
biohumus
na bazie żywych alg (hodowlanych)
Nawozy niekonwencjonalne, w tym nawozy:
pochodzenia komunalnego
pochodzenia przemysłowego.

Nawozy można także podzielić ze względu na ich stan skupienia na: stałe i ciekłe.

Zawartość w nawozach pierwiastków stanowiących dla roślin składniki pokarmowe przyjęto wyrażać w przeliczeniu na procentową wagową zawartość N, P2O5, K2O, MgO, CaO, SO3.

Składniki pokarmowe
Wśród makroelementów niezbędnych roślinom wyróżnia się: azot, fosfor, potas, także wapń, magnez i siarkę, natomiast w niewielkiej tylko ilości rośliny potrzebują takich mikroelementów jak: żelazo, cynk, miedź, bor, molibden, chlor.

Kompostowanie

Rolnictwo

Kompostowanie to naturalna metoda unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów, polegająca na rozkładzie substancji organicznej przez mikroorganizmy – bakterie tlenowe, nicienie, grzyby etc. Jest to proces przetwarzania substancji w kontrolowanych warunkach w obecności tlenu (powietrza), w odpowiedniej temperaturze i wilgotności. Produktami procesu są ciepło, dwutlenek węgla i związki amonowe przyswajalne przez rośliny. Kompost, jako podłoże bogate w łatwo przyswajalne przez rośliny składniki stosowany jest jako substancja poprawiająca właściwości gleby w miejskich zieleńcach, w ogrodnictwie, rolnictwie. Pełnić może rolę nawozu, źródła kwasów humusowych, jest naturalnym pestycydem. Organiczne substancje poddawane kompostowaniu mogą być alternatywnie poddawane procesom beztlenowym.

Kompostowanie jest kontrolowanym rozkładem materii organicznej. Zamiast pozwalać naturze na powolny rozkład biomasy, kompostowanie zapewnia optymalne środowisko, w którym organizmy kompostujące mogą się najlepiej rozwijać. Aby wyżywić najbardziej aktywne mikroby, w skład materii poddanej kompostowaniu muszą wchodzić następujące składniki:

węgiel,
azot i tlen z powietrza,
woda.

Rozkład może mieć miejsce również w przypadku nieobecności któregoś z wymienionych składników, choć będzie znacznie wolniejszy. Przykładowo, możliwy jest rozkład biomasy umieszczonej w szczelnie zamkniętej foliowej torbie, choć nieobecność powietrza spowoduje rozwijanie się bakterii beztlenowych i rozkład beztlenowy.

Kompostowanie znajduje zastosowanie w rolnictwie i ogrodnictwie, pozwalając na wykorzystanie odpadków z gospodarstw rolniczych. Kompostowanie przeprowadza się w pryzmach kompostowych. Kompost uzyskany w wyniku tego zabiegu jest nawozem organicznym. Podczas kompostowania zachodzą dwa równoległe procesy biochemiczne:

mineralizacja,
humifikacja.

Sposoby kompostowania:
Istnieją dwie podstawowe metody kompostowania, wszystkie stosowane są kombinacją tych dwóch podstawowych:

aktywna (gorąca) – pozwala na rozwój najbardziej efektywnych bakterii, zabija większość zarazków chorobotwórczych i nasion, szybko daje gotowy kompost,
pasywna (zimna) – pozostawia się materiał, by został poddany naturalnemu, powolnemu kompostowaniu, które pozostawia mikroorganizmy chorobotwórcze i nasiona.

Cel kompostowania
Celem budowy systemu do kompostowania jest zapewnienie zdrowego i bogatego w składniki odżywcze środowiska życia dla bakterii. Najszybsze kompostowanie ma miejsce w przypadku gdy stosunek masy węgla do azotu w środowisku wynosi 25:1 do 30:1. Przykładowo, skoszona trawa ma ten stosunek wynoszący 19:1, a jesienne liście 55:1. Wymieszanie tych dwóch składników w równych proporcjach daje odpowiedni stosunek składników odżywczych. W przemysłowych kompostowniach przestrzega się tego stosunku dość ściśle, w przypadku przydomowych kompostowników jest to zbyt skomplikowane i stosuje się raczej prostsze receptury.

Agrotechnika

Rolnictwo

Agrotechnika to ogół zabiegów stosowanych przy uprawie roli i roślin w celu uzyskania obfitych plonów wysokiej jakości. Do zabiegów agrotechnicznych należą:

uprawa roli,
nawożenie,
siew i sadzenie,
nawadnianie,
pielęgnowanie,
ochrona roślin,
zbiór i przechowywanie ziemiopłodów.

Udoskonalenie i właściwe stosowanie agrotechniki umożliwia uzyskiwanie coraz wyższych plonów roślin uprawnych, i to zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, przy równoczesnym stałym podnoszeniu żyzności gleby. Wysokość uzyskiwanych plonów stanowi wypadkową oddziaływania zespołu czynników siedliskowych na pewne procesy fizjologiczne zachodzące w roślinach. Przy złych warunkach siedliskowych i niskim poziomie agrotechniki, czyli w ekstensywnej gospodarce rolnej, każdy zabieg agrotechniczny poprawiający chociażby w niewielkim stopniu warunki bytowania roślin pozwala na zwiększenie plonów o kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt procent. Natomiast w gospodarce intensywnej dalsze podnoszenie wysokości plonów jest coraz trudniejsze do osiągnięcia. Przy wszystkich zabiegach agrotechnicznych niezwykle ważną rolę odgrywa terminowe ich wykonywanie, które uzależnione jest w znacznym stopniu od warunków pogodowych. Agrotechnika powinna być dostosowana również do warunków glebowych i wymagań roślin.

Stóg

Rolnictwo

Stóg, stożyna to siano, rzadziej słoma lub dawniej snopy zboża ułożone w odpowiednią bryłę w celu jego przechowania. Stogi są okrągłe, wysokie, stożkowate, ze stromym dachem gorszego siana, dla ochrony przed zamoknięciem. Układany jest na poddenku z gałęzi, słomy i starego siana, zwykle wokół pionowego drąga (żerdzi) nazywanego stożyną. Taki sposób przechowywania chroni składowany materiał przed zawilgoceniem przez opady atmosferyczne. Również są to ułożone snopy słomy bądź rzadziej siana w kształcie graniastosłupa trójkątnego, położonego na jednym z boków. Obecnie stogi układa się z bel słomy lub siana.

Dawniej zboże zżęte kosą lub żniwiarką (lub snopowiązałką), przed wymłóceniem składowane było w stodole lub stogach. Ułożenie snopów zboża w stóg nie wymaga użycia pionowego drąga w środku. W stogu snopy zboża układane są kłosami do środka.

Obecnie, gdy zboże zbiera się z pól kombajnem (od razu jest młócone) na polu pozostaje tylko wymłócona słoma, która jest prasowana w bele prostopadłościenne (tzw. kostki) lub cylindryczne, ewentualnie rozdrabniania i przyorywana.

Stodoła

Rolnictwo

Stodoła to budynek w gospodarstwie rolnym przeznaczony do przechowywania zebranego zboża (najczęściej w postaci snopków), siana i słomy. W stodole wykonywało się też omłoty zboża, przechowywano narzędzia rolnicze, pojazdy rolnicze.

Stodoły stawiono w głębszej części zagrody, a w niektórych wsiach także poza zabudowaniami mieszkalnymi ze względu na ryzyko pożarów. W Polsce częstym typem były stodoły o konstrukcji sumikowo-łątkowej i wieńcowej, z dachami dwu- lub czterospadowymi, przy czym od XIX zaczął dominować dach dwuspadowy.

Dawne stodoły charakteryzowały się trójdzielnym podziałem: boisko przeznaczone do prac, pokryte zazwyczaj klepiskiem i dlatego często nazywane klepiskiem, oraz położone po obu stronach sąsieki przeznaczone do przechowywania zboża słomy i siana. Charakterystycznym elementem stodół były zasiecznice, ściany z otworem, poprzez który umieszczano snopki w sąsiekach. W małych gospodarstwach budowano stodoły składające się z dwóch pomieszczeń, tj. sąsieka i boiska, w większych znajdowały się nawet cztery sąsieki przedzielone boiskami. Znane są również stodoły, w których po jednej stronie boiska znajdował się sąsiek, natomiast po drugiej komora lub obora. Niektóre ze stodół, obok boiska i dwóch sąsieków, miały wydzielone pomieszczenie użytkowane jako wozownia. Na zewnętrznej dłuższej ścianie stodoły mieściły się wystylizowane haki przeznaczone do przechowywania drabin wozów. Drabiny umieszczone w ten sposób pod okapem stodoły były chronione przed przegniciem w czasie sezonu jesienno-zimowego.

W budynku stodoły, w jednym ze szczytów, wyodrębnia się czasami, za pomocą ścian pełnych z ewentualnymi drzwiami lub bramą, pomieszczenie ze stropem, przeznaczonym na niedużą oborę dla bydła. Na powstałej w ten sposób antresoli, otwartej od strony głównej przestrzeni stodoły, przechowuje się siano lub słomę. Bezpośrednie połączenie przez drzwi lub bramę, wydzielonej w ten sposób obory z zasadniczą częścią stodoły, ułatwia wykonywanie czynności związanych z przygotowaniem i podawaniem paszy. Taka forma dotyczy zwykle małych gospodarstw z niewielką hodowlą do kilku sztuk bydła.

Spichlerz

Rolnictwo

Spichlerz (spichrz, śpichlerz, elewator zbożowy) to jedno- lub kilkukondygnacyjna budowla przeznaczona do przechowywania materiałów sypkich, głównie ziaren zbóż – luzem lub w workach, charakteryzująca się zwartą bryłą, stromymi dachami, trójkątnymi szczytami i niewielkimi oknami.

W miastach przeważnie murowany, wielokondygnacyjny magazyn z windą do transportu zboża oraz kranami i rynnami spustowymi. Zachowane spichlerze często mają ciekawie rozwiązaną elewację, ozdobioną charakterystycznymi dla danej epoki detalami architektonicznymi np. blendami, fryzami, gzymsami.

W miastach portowych takich jak Gdańsk i Elbląg spichlerze wznoszono na wyspach. W XIV wieku na wyspie spichrzów w Elblągu znajdowało się 250 spichlerzy. Dawniej spichlerze znajdowały się także w Warszawie na Powiślu i na zamku w Malborku.

Spichlerze wiejskie były najczęściej wykonywane z drewna jako dwukondygnacyjne, otoczone galerią na poziomie jednej lub obu kondygnacji. Kryte dachem cztero- lub dwuspadowym. Najczęściej miały jedno duże wejście i kilka mniejszych okien. Jako element zabudowań dworskich najczęściej murowany ze zdobieniami na fasadzie, czasem o rozbudowanym planie przez zastosowanie ryzalitu, portyku itp.

Obecnie rolę dawniej pełnioną przez spichrze przejęły silosy.

Kompostownia

Rolnictwo

Kompostownia to obiekt przemysłowy zajmujący się przeróbką odpadów z wykorzystaniem technologii kompostowania, w wyniku której powstaje kompost.

Odpadami są: odpady z gospodarstw rolnych i ogrodniczych, nieprodukcyjna roślinność, odpady przetwórstwa rolno-spożywczego, odpady przetwórstwa włókien naturalnych, zdyskwalifikowane surowce i produkty biologicznego pochodzenia, biologiczne odpady gromadzone selektywnie w miastach, osady z biologicznego oczyszczania ścieków oraz zieleni miejskiej, rekreacyjnej i przemysłowej.

Kompostowanie polega na częściowej humifikacji i mineralizacji biomasy skupionej w tym celu na powierzchni ziemi lub w pojemnikach, zwanych bioreaktorami. Wyprodukowany w kompostowni kompost, o równorzędnym z obornikiem działaniu nawozowym, może być stosowany do poprawy właściwości gleby, a także do utrzymania terenów zielonych i rekultywacji gruntów bezglebowych.

Zwykle w procesie technologicznym wykorzystuje się następujące urządzenia:

wagę,
sortownię,
komory kompostowe,
sita,
prasę.

Budynek inwentarski

Rolnictwo

Budynek inwentarski to budynek do utrzymania zwierząt gospodarskich.

Wyróżnia się trzy podstawowe formy zabudowy:
pawilonowa – pojedyncze, wolno stojące budynki, tworzące układ rzędowy, grzebieniowy, pierścieniowy, wachlarzowy lub gwiaździsty;
blokowa – obiekty o różnym przeznaczeniu powiązane są przestrzennie w jeden zespół funkcjonalny;
monoblokowa – cały program produkcyjny obiektu wielkostadnego zlokalizowany w jednym budynku o zwartej formie rzutu.

Zależnie od gatunku zwierząt i kierunku produkcji stosuje się różne rozwiązania technologiczne i funkcjonalno-przestrzenne.

Stosownie do przeznaczenia budynki inwentarskie dzieli się je dla:
bydła – obory, jałowniki, cielętniki, bukaciarnie;
trzody chlewnej – chlewnie, odchowalnie prosiąt, warchlakarnie, odchowalnie loszek i knurków hod., tuczarnie;
owiec – owczarnie, odchowalnie młodzieży, tuczarnie jagniąt, budynki dla tryków (tryczniki), odpajalnie jagniąt;
kur – odchowalnie, kurniki, brojlernie;
indyków – odchowalnie, brojlernie, indyczniki reprodukcyjne;
kaczek – kaczniki;
gęsi – gęśniki.

Warunki mikroklimatyczne w budynkach inwentarskich są jednym z podstawowych czynników wpływających na wyniki i efekty chowu zwierząt. W prawidłowo zaprojektowanych i wykonanych budynkach temperatura i wilgotność powietrza oraz oświetlenie powinny utrzymywać się granicach optymalnych dla danego gatunku zwierząt.

Nowoczesny budynek inwentarski powinien charakteryzować się:

zgodnością z ustawodawstwem polskim i unijnym, a także z przepisami eksportowymi innych krajów, kupujących wyroby naszej produkcji zwierzęcej;
odpowiednimi, określonymi normami, warunkami zootechnicznymi dla każdej kategorii zwierząt;
zastosowaniem proekologicznych technologii utrzymania zwierząt;
funkcjonalnością i niezawodnością rozwiązań konstrukcyjnych oraz wyposażenia;
oszczędnym i efektywnym zużyciem energii;
minimalnymi nakładami pracy w bieżącej obsłudze zwierząt;
bezpiecznymi i ergonomicznymi warunkami dla personelu;
krótkim czasem amortyzacji;
możliwością wykorzystania energii z surowców powstających w procesie produkcji;
możliwością przeznaczenia obiektu na cele pozarolnicze.

Siedlisko

Rolnictwo

Siedlisko to zespół czynników abiotycznych (klimatyczno-glebowych), niezależnych od biocenozy, które panują w określonym miejscu, działających na rozwój poszczególnych organizmów, ich populacje lub całą biocenozę. Siedlisko określa warunki istnienia zajmujących je typów zbiorowisk roślinnych i związanych z nimi zgrupowań zwierzęcych. Siedlisko danego gatunku to przestrzeń, w której ten gatunek występuje.

W szerokim rozumieniu równoważnym terminem jest habitat.

Wśród siedlisk wyróżnia się:

siedliska naturalne, czyli pierwotne – siedliska nie zmienione wskutek działalności człowieka,
siedliska synantropijne, które powstały w wyniku działalności człowieka. Należą do nich m.in.:
siedliska ruderalne,
siedliska segetalne,
siedliska półnaturalne

Ferma drobiu

Rolnictwo

Ferma drobiu to rodzaj fermy. Wydzielona, specjalistyczna jednostka organizacyjna, wyizolowana przestrzennie i odpowiednio zabezpieczona sanitarnie, stosownie wyposażona, zajmująca się chowem, a czasem także hodowlą drobiu.

W zależności od zadań fermy drobiu dzielą się na:

zarodowe – prowadzące hodowlę jednego gatunku drobiu, celem podtrzymywania, udoskonalania i rozmnażania rodów i linii hodowlanych,
reprodukcyjne – otrzymujące z ferm zarodowych materiał hodowlany, który wychowują, chowają i rozmnażają oraz krzyżują,
produkcyjne (towarowe) – prowadzące intensywny chów drobiu dla celów komercyjnych. Fermy produkcyjne podejmują dwa zasadnicze kierunki produkcji:
jaj konsumpcyjnych,
mięsa drobiowego (głównie brojlernie).

Ferma drobiu powinna posiadać odpowiedni poziom zabezpieczenia sanitarnego, np. baseny i maty dezynfekcyjne dla osób i pojazdów, śluzy sanitarne i inne. Osoby pracujące w fermie drobiu nie mogą stykać się z innym drobiem oraz odwiedzać innych obiektów drobiarskich.