Gospodarstwo rolne

Gospodarstwo rolne to odrębna jednostka produkcyjna w rolnictwie.

Ekonomiczne pojęcie gospodarstwa rolnego
Kilka definicji gospodarstwa rolnego:

celowo zorganizowany zespół ludzi, ziemi i innych środków produkcji, którego zadaniem jest wytwarzanie produktów rolniczych przez uprawę roślin i chów zwierząt,
rolniczo-wytwórcza jednostka gospodarcza, obejmująca obszar gruntu umożliwiający produkcję rolniczą i opierający swą działalność na zespole sił wytwórczych zorganizowanych w jedną organiczną całość na zasadzie wzajemnego zharmonizowania,
celowo zorganizowany, mający własne kierownictwo, zespół ludzi, ziemi i pozostałych środków produkcji, który zajmuje się produkcją roślinną i zwierzęcą, a niekiedy roślinną, zwierzęcą i przetwórstwem rolnym.

Powyższe definicje są oparte na podstawie kategorii czynników produkcji rolnej jak ziemia, praca, kapitał i organizacja.

W nowszej literaturze rozróżnia się gospodarstwo rolne jako najmniejszą jednostkę produkcyjną rolnictwa w sferze produkcyjnej, zaś przedsiębiorstwo rolne traktuje się jako jednostką w sferze ekonomicznej, istniejącej dzięki powiązaniu warsztatu rolnego ze światem zewnętrznym.

Jak wskazano powyżej, w ekonomii nie ma jednej powszechnie obowiązującej definicji gospodarstwa rolnego. Każda z istniejących odnosi się do czynników produkcji (ludzie, ziemia, inwentarz) niezbędnych do prowadzenia działalności rolniczej w postaci produkcji roślinnej lub zwierzęcej.

Większość gospodarstw rolnych w Polsce to gospodarstwa indywidualne (prowadzone przez osobę fizyczną). Analizując ich formę własności oraz sposób prowadzenia można również stwierdzić, że ich przeważająca część to gospodarstwa rodzinne, które prowadzone są przez członków rodziny oraz stanowią często własność rodziny „od pokoleń”.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym z 1964 roku gospodarstwo rolne to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Za składnik rolniczej jednostki wytwórczej uważa się także wytworzone produkty rolne oraz zapasy.

Z prowadzeniem gospodarstwa rolnego w świetle polskiego prawa wiąże się też wynajmowanie przez rolników pokoi i pól namiotowych, sprzedaż posiłków domowych oraz świadczenie w gospodarstwach rolnych innych usług turystycznych.

Istotnym zagadnieniem społecznym i ekonomicznym w rolnictwie oraz prawie rolnym jest wymiana pokoleniowa. Chodzi o wskazanie, kto będzie prowadził gospodarstwo, gdy z powodu utraty sił, podeszłego wieku albo śmierci dotychczasowy właściciel robić tego już nie będzie mógł. Do zmiany pokoleniowej może dojść albo za życia rolnika, albo dopiero po jego śmierci w drodze dziedziczenia. Za życia rolnika do wymiany takiej może dojść na skutek szeregu czynności prawnych, z których kilka można uznać za charakterystyczne w tym kontekście.

Za najbardziej rozpowszechnione typy umów, które są wykorzystywane przy planowaniu sukcesji gospodarstwa rolnego, można uznać:

umowę darowizny
umowę o dożywocie – umowę o funkcji alimentacyjnej,
umowę z następcą