Chłopi

Chłopi to warstwa społeczna zamieszkująca tereny wiejskie, dominująca w społeczeństwach przedindustrialnych, zajmująca się produkcją rolną. Chłopów charakteryzuje odrębność warunków życia, obyczajów i tradycji, wynikająca z powiązania miejsca pracy z gospodarstwem domowym oraz uzależnienie procesu produkcji od warunków naturalnych.

Powstanie chłopów jako grupy społecznej i zawodowej miało miejsce około 4000 roku p.n.e. w czasie długotrwałego procesu przechodzenia ludzkości od łowiectwa i zbieractwa oraz koczownictwa do rolnictwa i hodowli zwierząt, oraz do osiadłego trybu życia. Proces ten zwany rewolucją neolityczną. miał miejsce w latach 10000–4000 p.n.e.

Zasadnicze znaczenia dla chłopów miało wprowadzone w XIX wieku uwłaszczenie, czyli przekazanie im na własność prawa do posiadanej od wieków przez nich ziemi, oraz zniesienie obciążeń feudalnych, głównie: pańszczyzny i dziesięcin, oraz innych darmowych prac. Uwłaszczenie chłopów miało miejsce we Francji w latach 1789–1794, w Prusach w latach 1807–1872, w Austrii w 1848, w Rosji w 1861 i w Królestwie Polskim w 1864. Uwłaszczenie przeprowadzano według trzech modeli: angielskiego, francuskiego i pruskiego. W Królestwie Polskim przeprowadzono je na mocy dekretu cara Aleksandra II Romanowa z 2 marca 1864. Projekt reform uwłaszczeniowych opracował Mikołaj Milutin.

Pod koniec XIX wieku chłopi stali się liczącą się grupą społeczną, zyskującą świadomość swojej odrębności i świadomość narodową. Rola tej warstwy jako istotnej była podkreślana przez rewolucyjnych marksistów postulujących wizję społeczeństwa komunistycznego, opartego na chłopstwie i proletariacie.

W sytuacji dużego zróżnicowania społecznego można mówić o chłopach jako o pewnej całości przede wszystkim ze względu na wspólne warunki bytowania, fizyczny charakter pracy, obyczajowość, tradycje itp. Więzi te grają dużą rolę zwłaszcza tam, gdzie zmiany społeczne dokonały się stosunkowo niedawno, i zachowały się relacje wywodzące się ze społeczności tradycyjnych.

Chłopi w Polsce to warstwa ludności osiadła na roli i zajmująca się zawodowo gospodarstwem rolnym. Geneza chłopów jako stanu sięga wczesnych epok w historii ludzkości. Na ziemiach polskich już przed VI wieku rozkład wspólnoty rodowej wiódł do wyodrębnienia się gospodarstw uprawianych przez poszczególne rodziny w ramach wspólnoty terytorialnej (opole). Co najmniej do X wieku wolni chłopi, czyli smardowie, stanowili większość ludności. Obok nich na gruntach, które łączono w większe posiadłości, osadzano także niewolnych, przeważnie jeńców wojennych.